Ürün İhtisas Borsacılığında Türkiye Deneyimi

2-4 Ekim 2024 tarihlerinde Afrika ve Orta Doğu Menkul Kıymet Saklama Kuruluşları Birliği (AMEDA) ile Avrasya Merkezi Saklama Kuruluşları Birliği (AECSD) tarafından İstanbul’da Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) ev sahipliğinde düzenlenen ortak zirve, uluslararası merkezi saklama kuruluşları, bankalar, diğer finans kuruluşları ve teknoloji şirketlerinin temsilcilerini bir araya getirdi.

“Avrasya, Afrika ve Orta Doğu Sermaye Piyasalarının Yarınlarını Kurgulamak: Merkezi Saklama Kuruluşlarının (MSK) Rolü” temasıyla düzenlenen Zirve kapsamında 4 Ekim 2024 tarihinde düzenlenen “Deneyim Paylaşımı ve En İyi Uygulamalar” oturumunda, Türkiye Ürün İhtisas Borsası (TÜRİB) Genel Müdürü Ali KIRALİ, Türkiye’nin ürün ihtisas borsacılığına dair tecrübelerini katılımcılarla paylaştı.

• Tarım Ürünlerinin Kaydileştirilmesi: Elektronik Ürün Senedi (ELÜS)

KIRALİ, TÜRİB’in faaliyet alanı, lisanslı depoculuk ve elektronik ürün senedi ekosistemi hakkında kapsamlı bilgiler vererek, Türkiye’nin merkezi saklama kuruluşu olan MKK’nın, TÜRİB’de işlem gören ELÜS’lerin alım-satımında elektronik kayıt kuruluşu olarak üstlendiği rolü anlattı. MKK’nın, Ticaret Bakanlığı’ndan aldığı lisans çerçevesinde, ELÜS’lerin Elektronik Kayıt Sistemi üzerinden oluşturulma süreci ve bu senetlere bağlı hak ve yükümlülüklerin takibindeki işlevi hakkında bilgi paylaştı.

KIRALİ, ELÜS sistemi aracılığıyla kaydileştirilip, merkezi saklaması yapılan tarımsal ürünlerin ticaretindeki önemli gelişmeleri vurguladı. KIRALİ, beşinci yılını dolduran TÜRİB ELÜS Piyasası’nın, toplam işlem hacminin 235 milyar TL’yi, işlem miktarının 46 milyon tonu aştığını belirtti. ELÜS Piyasası’nın TÜRİB öncesi beş yıllık dönemle kıyaslandığında, işlem hacminde 30 katlık bir artış yaşandığını vurgulayan KIRALİ, ELÜS Piyasası’nda kayıtlı yaklaşık 238.000 çiftçi, tüccar, sanayici ve yatırımcıya şeffaf ve güvenli bir platformda kesintisiz hizmet sunulduğunu belirtti.

• ELÜS ile Finansmana Erişim

KIRALİ, ELÜS modeliyle lisanslı depolarda saklanan tarım ürünlerinin daha geniş kitlelere pazarlanabildiğini ve ürünlerin etkin bir piyasada işlem görerek gerçek değerine kavuştuğunu vurguladı. Ayrıca, ELÜS’lerin bankalar tarafından teminat olarak kabul edilmesinin çiftçilerin finansmana erişiminde kritik bir rol oynadığını belirtti. Lisanslı depoculuk ve elektronik ürün senedi altyapısının uluslararası alanda örnek bir model haline geldiğini ifade eden KIRALİ, gıda arz güvenliği için bu modelin yaygınlaştırılmasında uluslararası iş birliklerinin önemine dikkat çekti. Bu kapsamda, TÜRİB Ar-Ge Merkezi olarak çalışmalar yürüttüklerini belirtti.

Son olarak, KIRALİ, TÜRİB’in gelecek projeleri hakkında da bilgi verdi. Yakın zamanda faaliyete geçecek ürün piyasası aracı kurumları ÜPAKların, ELÜSlerin sağladığı finansman imkanlarını bölgesel ağlar üzerinden tanıtacağını ve alım-satım işlemlerinin TÜRİB platformu üzerinden gerçekleştirilmesine aracılık edeceklerini belirtti. Ayrıca, önümüzdeki yıl açılması planlanan ELÜS’e dayalı vadeli işlem piyasasının, ileri tarihli fiyat oluşumuna imkan sağlayarak öngörülebilir bir tarım piyasası oluşturma açısından önemli bir adım olduğunu vurguladı.